λόγια και έργα που έχουν γραφεί και ειπωθεί με το δικό σας αλφάβητο. Ήρθαν οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς και σκέφτομαι ποιο μήνυμα θα στείλω φέτος στους φίλους μου για τη γέννηση του Θεού της αγάπης, στην ταπεινή φάτνη με τον υψηλό της συμβολισμό και για την αρχή του νέου έτους που έρχεται στον ταραγμένο μας κόσμο που μοιάζει με τοπίο στην ομίχλη. Η σκέψη μου ήρθε σε σας, όχι μόνο στην ιδιότητα σας, αλλά στο πνεύμα ενός ανθρώπου που ακολουθεί τη δύναμη της γνώμης και τις αξίες του, δείχνοντας το ξέφωτο στο τέλος του τούνελ…

Ήταν απόγευμα καλοκαιριού όταν διάβαζα, πίνοντας τσάι, την εφημερίδα «The Herald Scotland» που πάντα ξεφυλλίζω μετά τη δουλειά. Έχουν περάσει κιόλας πέντε μήνες από τότε. Ένα ασυνήθιστο δημοσίευμα μου έκανε εντύπωση και εκείνη τη στιγμή σα να με άγγιξε το μαγικό ραβδί ενός παραμυθιού και βρέθηκα με μιας στη χώρα σας, ίσως στην Αθήνα, κάτω απ’ την Ακρόπολη, ίσως λίγο πιο πέρα, στο θέατρο του «Διονύσου»… Ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του Royal Lyceum Theatre στο Εδιμβούργο, ο David Greig θα ανέβαζε στο θέατρό μας, τις «Ικέτιδες», την αρχαία τραγωδία του Αισχύλου και αναζητούσε νέες γυναίκες, εθελόντριες που ζουν στην πόλη μας για να συνθέσουν τον «Χορό» και να συμμετέχουν στην παράσταση. Χωρίς να το πολυσκεφτώ και χωρίς να ξέρω το γιατί, λες και κάτι οδηγούσε τα βήματά μου, πήγα στην ακρόαση και λίγες μέρες μετά έμαθα ότι τα κατάφερα. Επιλέχθηκα και έτσι ξεκίνησα.

Διάβασα το έργο στην μετάφραση που έγραψε ο ίδιος ο Ντέιβιντ Γκρίγκ, με ξεχωριστό τρόπο και με πάθος αληθινό αφού ο μύθος και τα μηνύματά του, τον είχαν συνεπάρει. Αυτό μετέφερε σε εμάς, τις νέες γυναίκες που δεν είχαμε σχέση με το θέατρο πιο πριν και γίναμε μέσα σε λίγους μήνες ο «Χορός» μιας ελληνικής τραγωδίας, ο πυρήνας της παράστασης και η συναισθηματική της δύναμη.

Μπορεί κανείς με λίγες λέξεις να διηγηθεί την υπόθεση του έργου. Οι πενήντα κόρες του Δαναού μαζί με τον πατέρα τους, καταφεύγουν από την Αίγυπτο,  ως ικέτιδες στο Άργος  για να αποφύγουν υποχρεωτικό και αιμομικτικό γάμο με τα ξαδέρφια τους. Ζητούν άσυλο και ο Βασιλιάς του Άργους βρίσκεται μπροστά σε ένα μέγιστο και βασανιστικό δίλλημα. Αν τις δεχτεί, οι Αιγύπτιοι θα κηρύξουν πόλεμο στην πατρίδα του. Θα απειληθεί, θα κινδυνεύσει, θα αντιμετωπίσει συνέπειες. Εξάλλου όλοι γνωρίζουν ότι αυτοί που τις ζητούν πίσω είναι ισχυροί και έχουν σκάφη αρματωμένα κοντά στα σύνορα που ούτως ή άλλως δεν απέχουν πολύ από τη δική τους γειτονική χώρα και θα τα στείλουν στο κατόπι τους. Πολλά προβλήματα προκαλεί σίγουρα ο ερχομός των Ικέτιδων. Αν τις εκδώσει, θα παραβιάσει ηθικούς κανόνες και αξίες. Οι Ικέτιδες αγκαλιάζοντας τους βωμούς με επίκληση της δεινής τους θέσης, ζητούν έλεος. Τι θα συμβεί τελικά; Ο αιώνιος κύκλος αγώνα και αγωνίας σε ανθρώπινες ψυχές, διωγμού και καταδίωξης σε ανθρώπινες ζωές, μετανάστευση, προσφυγιά, πόλεμοι και συγκρούσεις σε ανακύκληση… Ακόμα κι αν πέρασαν 2500 χρόνια από την αυθεντική πρώτη παράσταση σε εκείνο το αρχαίο θέατρο των Αθηνών, το διαχρονικό του μήνυμα ταξιδεύει ως τις μέρες μας, αναλλοίωτο και δυνατό όπως τότε! Κλείνω τα μάτια και φαντάζομαι τον ίδιο τον μεγάλο Αισχύλο να παρακολουθεί  την τραγωδία του και το κοινό στις κατάμεστες κερκίδες να θαυμάζει το έργο του. Τότε, λίγο πριν την «ανακάλυψη» της Δημοκρατίας, λίγο πριν το πρώτο φως. Ο Διευθυντής μας είναι δάσκαλος. Μας δίδαξε ότι «το να βλέπεις το Θέατρο και τη Δημοκρατία να συνδέονται τόσο στενά, σε οδηγεί σε ένα τρομερά σημαντικό και ουσιαστικό συμπέρασμα. Στον ρόλο και τον σκοπό του Θεάτρου».

Προκαλεί δέος η αποτύπωση της Ιστορίας στους αιώνες! Με άλλους πρωταγωνιστές κάθε φορά. Με άλλα ονόματα. Με άλλες Δαναΐδες, Δαναούς και Βασιλείς. Ή μήπως με τους ίδιους αλλά σε διαφορετική στιγμή του χωροχρόνου; «Φύγαμε αφήνοντας την Θεϊκή γη που με τη Συρία γειτονεύει» διηγείται ο Χορός… Να λοιπόν που ακόμα και ο τόπος του δράματος, η Συρία και η Αίγυπτος μας έρχεται απευθείας από την Αρχαία τραγωδία αναλλοίωτος. Πόλεμος, βία, μεταναστευτική κρίση, δεινή θέση των γυναικών στις χώρες του μουσουλμανικού φονταμενταλισμού, προσφυγιά, αίτημα για άσυλο. Δεν περνάει ούτε μια μέρα, που να μην επαναλαμβάνεται το ίδιο δράμα με πόνο, αίμα και κλάμα στην γειτονιά αυτή του κόσμου.

Σαν ταξιδιώτισσες του χρόνου, οι Ικέτιδες αφού έκαναν στάση σε όλα τα εύφλεκτα σημεία της γης και σ’ όλους τους σταθμούς της Ιστορίας ξεκινούν και σήμερα από τον τόπο του προαιώνιου δράματος προς τις πύλες της Ευρώπης. Εκατόμβες νεκρών στον εμφύλιο της Συρίας. Χιλιάδες όσοι έμειναν για πάντα στους βυθούς, στις ακτές και στις στεριές της μεσογείου. Ο μικρός Αϊλάν, η Φατμά, η μεγάλη γιαγιά στο αναπηρικό καροτσάκι και αμέτρητοι άλλοι που δεν τα κατάφεραν. Εκατομμύρια οι ικέτες που ζητούν άσυλο στην πόρτα μας. Πόσοι θα μείνουν, πόσοι θα φύγουν, πόσοι θα γίνουν δεκτοί, πόσοι θα εκδοθούν και ποιοι θα απελαθούν, θα το κρίνουν οι σημερινοί Βασιλείς του Άργους, αναβαπτιζόμενοι στο αρχέγονο βασανιστικό ερώτημα της τύχης, των αρχαίων και των σύγχρονων Ικέτιδων.

Θυμάμαι το βράδι της παράστασης, την αγωνία που είχα. Όλες εμείς, τα κορίτσια του Χορού, είχαμε το άγχος της πρεμιέρας. Το Βασιλικό Θέατρο ήταν γεμάτο. Όλοι ήταν εκεί. Οι οικογένειές μας, οι φίλοι μας και ο λαός της πόλης. Ο Διευθυντής ήταν σίγουρος για εμάς και για την παράσταση του Αισχύλου. Έλεγε ότι και εκείνος, ο μεγάλος Έλληνας Τραγικός Ποιητής θα βρίσκεται μαζί μας στο Εδιμβούργο και θα παρακολουθεί τον κέλτικο χορό των γυναικών, με τα αρχαιοελληνικά βήματα και τον έμμετρο λόγο της μετάφρασης, πιστό στα λυρικά μέτρα του Αισχύλου και στο αρχαίο κείμενο, διανθισμένο με ήχους αυλού του πνευστού εκείνου οργάνου των πρώτων χρόνων του θεάτρου τον 5ο αιώνα π.Χ.. «Μήπως τελικά ο Αισχύλος αποδεικνύεται όχι μόνο πατέρας του πολιτικού αλλά και του μουσικού θεάτρου;» είπαν κάποιοι. Δεν ξέρω, γνωρίζω όμως ότι αγγίζει την ψυχή μας χιλιάδες χρόνια τώρα με «πολιτικές αναγνώσεις της τραγωδίας» και μηνύματα αθάνατα στο χρόνο. Πράγματι όλα πήγαν όπως τα ονειρευτήκαμε. Στο τέλος της παράστασης ένοιωσα ότι ποτέ πριν δεν είχα ακούσει τόσο δυνατό χειροκρότημα. Το ίδιο είπαν και οι άλλες κοπέλες του χορού και όλοι όσοι βρισκόμασταν στη σκηνή. Το Εδιμβούργο έγινε Αθήνα. Όλοι όρθιοι, λυτρωμένοι θαρρείς από το αίσιο τέλος της δικαίωσης των Ικέτιδων και της εισόδου τους στην πόλη, μας επευφημούσαν.

Θα με ρωτούσατε ίσως, αν βρισκόμουν κοντά σας, γιατί σας γράφω όλα αυτά σε μερικές χειρόγραφες σελίδες με κόκκινη πέννα. Ξέρετε εσείς… Γιατί είστε ο επόμενος κρίκος της διαχρονικής πορείας των Ικέτιδων.

Μετά όσα έζησα ως μέλος του «Χορού», άρχισα να ενδιαφέρομαι περισσότερο για την Ελλάδα, τη χώρα που γέννησε Θέατρο και Δημοκρατία. Διαβάζω ειδήσεις, σχόλια και Ελληνικά βιβλία σε μετάφραση που κάποια στιγμή θέλω να το καταφέρω από το πρωτότυπο. Έμαθα για εσάς από ένα δημοσίευμα. Άκουσα στην αγόρευσή σας στο δικαστήριο, στη σύνθεση του οποίου συμμετείχατε ως ο Εισαγγελέας της Έδρας, όταν προτείνατε να μην εκδοθούν στη χώρα καταγωγής τους οι τούρκοι στρατιωτικοί που ζήτησαν πολιτικό άσυλο στη χώρα σας μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 είπατε «Η Ελλάδα έχει διδάξει πολλά για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία κι ήταν η πρώτη που ασχολήθηκε με την έννοια ασύλου». Αναρωτηθήκατε «Μα θα μου πείτε τι θα γίνει με τις διεθνείς σχέσεις; Βαρέθηκα σε αυτή τη χώρα να ακούω για τις διεθνείς και διμερείς σχέσεις. Εσείς δεν είστε διπλωμάτες και δεν έχετε διχαλωτή γλώσσα. Είστε δικαστές και πρέπει να ακούσετε τη συνείδησή σας». Η πρότασή σας που τελικά έγινε δεκτή ομόφωνα από τους δικαστές, μοιάζει να βγαίνει απευθείας ως το ίδιο βασανιστικό ερώτημα της αρχαίας τραγωδίας. Δε γνωρίζω τι θα γίνει στο τέλος καθώς έμαθα ότι η υπόθεση συνεχίζεται στο Ανώτατο Δικαστήριο, ομοιάζοντας με «το μετέωρο βήμα του πελαργού» αλλά από μόνη της η Πρότασή σας και η Απόφαση που την ακολούθησε, ικανοποιεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα.

Σας ευχαριστώ που μου χαρίσατε, το συναίσθημα πως όσα διάβασα στον ρόλο μου, δεν είναι απλώς ένας αρχαίος μύθος αλλά η πραγματική ιστορία  που επαναλαμβάνεται.

Για μένα όλα αυτά είναι οι «Ικέτιδες». Είναι το Θέατρο ως φορέας πολιτικού λόγου. Είναι η Δημοκρατία που έχει Φωνή. Η αρχαία τραγωδία του Αισχύλου σε διαρκή αναπαράσταση όχι στο θέατρο αλλά στη ίδια τη ζωή.

Εύχομαι ολόψυχα, σε όλους, Καλά Χριστούγεννα και Ευτυχισμένο νέο έτος με  αγάπη, υγεία, δύναμη, θάρρος και αίσθημα δικαιοσύνης

Γιάννης Φλεβάρης

* Ο κ. Γιάννης Φλεβάρης είναι Αντιπεριφερειάρχης Βιομηχανίας Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.