Ο ιός SARS-CoV-2, πιο γνωστός ως νέος κορωνοϊός, έχει εξαπλωθεί πλέον σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ, παράλληλα, μεγάλη «διασπορά» παρουσιάζουν και οι θεωρίες συνωμοσίας και τα fake news, με αιχμή του δόρατος, το τελευταίο διάστημα, το εμβόλιο για την Covid-19.

Με δεδομένο, δε, πως η παραπληροφόρηση και οι διάφορες αντιεπιστημονικές προσεγγίσεις αποτελούν διακριτό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, οι επιστήμονες προσπαθούν να αποκαταστήσουν την αλήθεια, λαμβάνοντας, συχνά, πρωτοβουλίες από κοινού με την πολιτεία.

Στην Ελλάδα μέρος αυτής της δουλειάς επιτελείται μέσω της ενότητας «Μύθοι Για Τον Covid-19» της επίσημης πύλης για τον κορονοϊό, covid19.gov.gr. Οι πλέον διαδεδομένοι μύθοι, μαζί με τις απαντήσεις τους:

«ΜΥΘΟΣ: Τα εμβόλια δεν είναι αποτελεσματικά

ΑΛΗΘΕΙΑ: Τα εμβόλια είναι μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην ιστορία της ιατρικής επιστήμης, καθώς χάρη σε αυτά έχει ουσιαστικά εξαλειφθεί πλήθος σοβαρών ασθενειών που κόστισαν εκατομμύρια ζωές στο παρελθόν. Σήμερα με τους εμβολιασμούς αποτρέπονται κάθε χρόνο έως και 3 εκατομμύρια θάνατοι από ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκκύτης, η γρίπη και η ιλαρά. Συνολικά υπάρχουν εμβόλια για την πρόληψη τουλάχιστον 20 απειλητικών για τη ζωή ασθενειών.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα εμβόλια “εκπαιδεύουν και προετοιμάζουν” τις φυσικές άμυνες του σώματος, το λεγόμενο ανοσοποιητικό σύστημα, για να αναγνωρίζει και να καταπολεμά τους ιούς και τα βακτήρια που το απειλούν. Ένας εμβολιασμένος οργανισμός ο οποίος εκτίθεται σε αυτά τα μικρόβια που προκαλούν ασθένειες, είναι άμεσα έτοιμος να τα καταστρέψει αποτρέποντας την εκδήλωση της ασθένειας.

Αυτή τη στιγμή, επιστήμονες και ερευνητές εργάζονται με πρωτοφανή προσήλωση και ταχύτητα για να καταστήσουν την COVID-19 μια ασθένεια που μπορεί να προληφθεί από εμβόλια. Αυτήν την στιγμή είναι υπό ανάπτυξη τουλάχιστον 100 υποψήφια εμβόλια COVID-19, πολλά από τα οποία βρίσκονται ήδη στη φάση δοκιμής σε ανθρώπους.

ΜΥΘΟΣ: Υπάρχουν εμβόλια για τον COVID-19 αλλά οι πολιτικοί και οι εταιρείες μας τα κρύβουν

ΑΛΗΘΕΙΑ: Από την πρώτη στιγμή του ξεσπάσματος της πανδημίας, οι εταιρείες ανακοίνωσαν την έναρξη κλινικών δοκιμών για την ανάπτυξη εμβολίων, ενώ οι κυβερνήσεις των περισσότερων χωρών, αλλά και διεθνείς οργανισμοί και θεσμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, ανακοίνωσαν προκαταβολικά συμφωνίες με τις εταιρείες ώστε να προμηθευτούν τα εμβόλια αμέσως μόλις είναι διαθέσιμα και σε ποσότητες ικανές να καλύψουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Προέβλεψαν, δε, ακόμα και τους όρους μεταφοράς των ποσοτήτων αυτών, προκειμένου να μη χαθεί χρόνος.

Σήμερα, όπως προαναφέραμε, υπάρχουν υπό ανάπτυξη τουλαχιστον 100 υποψήφια εμβόλια COVID-19, κάποια εξ αυτών ήδη σε προχωρημένη φάση δοκιμής σε ανθρώπους.

Το γεγονός ότι η εξέλιξη των δοκιμών ανακοινώνεται δημόσια και γίνεται αναλυτική ενημέρωση ακόμα και για τις αιτίες προσωρινής διακοπής τους σε κάποιες περιπτώσεις, αποδεικνύει ότι όλη η διαδικασία, αν και με πρωτοφανή ταχύτητα, γίνεται με διαφάνεια και με σεβασμό στην ανάγκη τα εμβόλια να είναι ασφαλή και να προσφέρουν κατά το δυνατόν αποτελεσματική προστασία σε όλους.

ΜΥΘΟΣ: Πρέπει να παραγγείλω το εμβόλιο COVID-19 από τώρα / Το εμβόλιο COVID-19 θα είναι ακριβό

ΑΛΗΘΕΙΑ: Η αλήθεια είναι πως ενδέχεται να υπάρχει περιορισμένη προσφορά εμβολίων COVID-19 πριν από το τέλος του 2020, ωστόσο η προσφορά θα αυξάνεται συνεχώς τις επόμενες εβδομάδες και μήνες.

Στόχος είναι να μπορούν όλοι να πάρουν εύκολα ένα εμβόλιο COVID-19, μόλις αρχίσουν να διατίθενται μεγάλες ποσότητες, χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθούν σε μεγάλες αποστάσεις για να εμβολιαστούν.

Επίσης, όπως έχει ήδη ανακοινώσει η κυβέρνηση, θα μεριμνήσει για τη δωρεάν χορήγηση του εμβολίου κατά του κορονοϊού σε όλους τους Έλληνες πολίτες, όταν θα είναι διαθέσιμο.

ΜΥΘΟΣ: Οταν βρεθεί το εμβόλιο, θα επανέλθουμε πλήρως στη παλιά μας κανονικότητα

ΑΛΗΘΕΙΑ: Η διάρκεια προστασίας που θα παρέχουν τα νέα εμβόλια κατά της COVID-19 είναι άγνωστη. Ακόμα και μετά την ευρεία διάθεση των εμβολίων, ο ιός SARS-CoV-2 θα συνεχίσει να προκαλεί ανησυχία και θα απαιτεί εγρήγορση από όλους.

Συμπληρωματικά μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας, όπως η κοινωνική απόσταση, ο περιορισμός του μεγέθους των συγκεντρώσεων και η ευρεία χρήση μάσκας, θα συνεχίσουν να είναι επιβεβλημένα για αρκετούς μήνες, αν όχι και περισσότερο.

ΜΥΘΟΣ: Τα εμβολιασμένα άτομα μπορούν να σταματήσουν να ανησυχούν για τον COVID-19

ΑΛΗΘΕΙΑ: Ένα εμβόλιο θα βοηθήσει σίγουρα να προστατευτούν άμεσα μεμονωμένοι ασθενείς και τα άτομα του στενού περιβάλλοντός τους, ωστόσο θα χρειαστεί χρόνος έως ότου μειωθεί σημαντικά η μετάδοση του ιού στον γενικό πληθυσμό, καθώς πρέπει να ανοσοποιηθεί και να προστατευτεί μεγάλο ποσοστό του συνολικού πληθυσμού για να συμβεί αυτό.

Ειδικά για τα εμβολιαστικά σχήματα 2 δόσεων, η διαδικασία αυτή θα διαρκέσει αρκετούς μήνες. Και επειδή κανένα εμβόλιο δεν θα είναι εξαρχής 100% αποτελεσματικό, δεν είναι βέβαιο ότι ένα εμβόλιο που προστατεύει από την ανάπτυξη κλινικών ασθενειών μπορεί να εμποδίζει τη μετάδοση σε άλλους.

Τέλος, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η διάρκεια της φυσικής ανοσίας σε μόλυνση με σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο SARS-CoV-2 είναι άγνωστη και μπορεί να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, επομένως και η πιθανή διάρκεια προστασίας από τα νέα εμβόλια COVID-19 είναι προς το παρόν άγνωστη.

ΜΥΘΟΣ: Τα εμβόλια COVID-19 θα συνιστώνται άμεσα για παιδιά

ΑΛΗΘΕΙΑ: Στις πρώτες κλινικές δοκιμές για τα διάφορα εμβόλια COVID-19 συμμετείχαν μόνο ενήλικες, ενώ εκτός από τα παιδιά δεν συμμετείχαν ούτε έγκυες γυναίκες. Ωστόσο, όσο προχωρούν οι κλινικές δοκιμές διευρύνονται και οι ομάδες του πληθυσμού που συμμετέχουν σε αυτές.

Η γενική αρχή είναι ότι δοκιμές σε παιδιά και εγκύους ξεκινούν μόλις αποδειχθεί η ασφάλεια του εμβολίου για τις υπόλοιπες ομάδες του πληθυσμού. Γι’ αυτό και οι ομάδες που συνιστάται να λάβουν τα εμβόλια αλλάζουν καθώς ενημερώνονται τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας.

ΜΥΘΟΣ: Το εμβόλιο κατά του νέου κορονοϊού θα έχει ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα σε όλους

ΑΛΗΘΕΙΑ: Γνωρίζουμε ότι τα άτομα που είναι πιο ευάλωτα και νοσούν πιο σοβαρά από την COVID-19, όπως οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με χρόνιες παθήσεις και άτομα που ανήκουν σε μειονότητες, συνήθως δεν συμμετέχουν σε κλινικές δοκιμές. Όπως επίσης γνωρίζουμε ότι διαφορετικές ομάδες ατόμων συχνά έχουν διαφορετικές αποκρίσεις στον εμβολιασμό.

Γι’ αυτό, όταν τα αποτελέσματα των δοκιμών καθίστανται διαθέσιμα, είναι σημαντικό να αξιολογούνται τα χαρακτηριστικά των ατόμων που συμμετείχαν σε αυτές και να προσδιορίζεται αν είναι παρόμοια με των ασθενών που παρατηρούνται εργαστηριακά.

Σε κάθε περίπτωση, ένα συγκεκριμένο εμβόλιο μπορεί να είναι καταλληλότερο για ορισμένους ασθενείς από ό,τι για άλλους, γι’ αυτό και η γνώση αυτών των διαφορών είναι σημαντική.

Ειδικά σε ό,τι αφορά τα παιδιά και τις εγκύους, οι δοκιμές θα ξεκινήσουν μόλις αποδειχθεί η ασφάλεια του εμβολίου για τις υπόλοιπες ομάδες του πληθυσμού.

ΜΥΘΟΣ: Έχω ήδη κάνει άλλα εμβόλια που αυτόματα με προστατεύουν από τον νέο κορωνοϊό / Τα εμβόλια κατά της πνευμονίας για παράδειγμα με προστατεύουν από τον κορωνοϊό

ΑΛΗΘΕΙΑ: Ο SARS-CoV-2 είναι πολύ νέος και πολύ διαφορετικός ιός γι’ αυτό και χρειάζεται δικό του εμβόλιο το οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε φάση ανάπτυξης, επομένως αυτά τα εμβόλια δεν παρέχουν άμεση προστασία έναντι της νόσου COVID-19.

Ωστόσο, τα εμβόλια έναντι της εποχικής γρίπης και του πνευμονιοκόκκου προστατεύουν έναντι λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος και άρα μπορούν να βοηθήσουν στη θωράκιση του ανοσοποιητικού και, έμμεσα, στον περιορισμό σοβαρών επιπλοκών σε περίπτωση λοίμωξης με COVID-19. Άλλωστε ο εμβολιασμός κατά των αναπνευστικών ασθενειών συνιστάται ιδιαίτερα για την προστασία της υγείας μας.

ΜΥΘΟΣ: Κανένα εμβόλιο δεν είναι ασφαλές

ΑΛΗΘΕΙΑ: Αν ως «ασφάλεια» εννοούμε την παντελή απουσία οποιασδήποτε παρενέργειας στο σύνολο των χρηστών, τότε όχι μόνο τα εμβόλια αλλά οποιοδήποτε φαρμακευτικό σκεύασμα θα έπρεπε να χαρακτηριστεί ως «μη ασφαλές». Το ίδιο, όμως, ισχύει για οποιαδήποτε δραστηριότητα στη ζωή μας, καθώς σε όλες ελλοχεύει κάποιος κίνδυνος –π.χ. κάθε χρόνο τα θανατηφόρα ατυχήματα στο μπάνιο είναι περισσότερα από τους θανάτους από κεραυνό παγκοσμίως!

Ωστόσο, ειδικά στην περίπτωση των εμβολίων οι «παρενέργειες» σχετίζονται με ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως πόνος στο σημείο της ένεσης, πυρετός, κόπωση και μυαλγίες.

Πιο σοβαρές αντιδράσεις είναι πιθανές, αλλά στα εμβόλια που ήδη κυκλοφορούν είναι εξαιρετικά σπάνιες και σε κάθε περίπτωση μπορούν να ανιχνευθούν μόνο όταν ένα εμβόλιο χρησιμοποιείται ευρέως.

Το βέβαιο είναι ότι για να εξασφαλιστεί εκ των προτέρων η ασφάλεια, οποιοδήποτε εμβόλιο δοκιμάζεται αυστηρά σε πολλαπλές φάσεις δοκιμών πριν εγκριθεί για χρήση, ενώ επανεξετάζεται τακτικά και μετά την κυκλοφορία του. Επίσης, οι επιστήμονες παρακολουθούν συνεχώς πληροφορίες από διάφορες πηγές σχετικά με ενδείξεις για πιθανούς κινδύνους από ένα εμβόλιο.

Αυτό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι πως είναι πολύ πιο πιθανό να κινδυνεύσουμε από μια ασθένεια που μπορεί να προληφθεί από εμβόλιο, παρά από το εμβόλιο. Για παράδειγμα, ο τέτανος μπορεί να προκαλέσει ακραίο πόνο, μυϊκούς σπασμούς (κλείδωμα) και θρόμβους αίματος, η ιλαρά μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλίτιδα (λοίμωξη του εγκεφάλου) και τύφλωση, άλλες ασθένειες μπορούν ακόμα και να οδηγήσουν σε θάνατο, αλλά τα παραπάνω μπορούν να προληφθούν με τα αντίστοιχα εμβόλια. Συμπερασματικά, τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν σε μεγάλο βαθμό των όποιων κινδύνων».

* Αξίζει να αναφερθεί πως τις παραπάνω αναρτήσεις από το covid19.gov.gr υπογράφει ο καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και μέλος της Επιτροπής των Λοιμωξιλόγων Θεοκλής Ζαούτης.