Η πολιορκία και η Άλωση της Κωνσταντινούπολης στις 29 Μαΐου 1453 από τους Οθωμανούς

Το ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, εξασθενημένο από τους πολέμους και τις κατακτήσεις -οι Σταυροφορίες έπαιξαν καταστροφικό ρόλο- κατέρρευσε· προσαρτήθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία χάνοντας εκείνα τα επεισόδια της ιστορίας που οδήγησαν τη Δύση στη νεωτερικότητα. Ο Μεσαίωνας τέλειωσε για τη Δύση, δεν τέλειωσε όμως για την Ανατολή.

Οι Οθωμανοί ετοιμάζονταν από καιρό να επιτεθούν στην Κωνσταντινούπολη:

....από τον Απρίλιο ο στόλος του Μπαλτάογλου είχε καταλάβει τα Πριγκιπονήσια. Η κατάληψη της Καλλίπολης το 1354 είχε φέρει ορδές φανατικών μουσουλμάνων πολεμιστών στην Ευρώπη που σταδιακά κύκλωσαν το Βυζάντιο: το 1373 έγινε φόρου υποτελές στον Οθωμανό σουλτάνο. Έτσι, η Άλωση ήλθε ως φυσικό αποτέλεσμα της επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: οι συγκρούσεις ήταν άνισες· οι Τούρκοι είχαν υπεροπλία· το υψηλό ηθικό περί της αντίστασης της «θεοφυλάκτου Πόλεως» δεν αρκούσε. Η πολιορκία άρχισε στις 6 Απριλίου: έξω από τα τείχη συγκεντρώθηκαν τα τουρκικά στρατεύματα, ενώ μέχρι τις 22 Απριλίου, ο τουρκικός στόλος διείσδυσε στον Κεράτιο κόλπο. Στο εσωτερικό της πόλης υπήρχε έλλειψη τροφίμων και οι πολεμιστές ήταν αποκαμωμένοι. Στο μεταξύ, Βενετοί και Γενουάτες διαπληκτίζονταν κατηγορώντας οι πρώτοι τους δεύτερους για συνεργασία με τον εχθρό. Ο βομβαρδισμός της πόλης, που δεν διακόπηκε επί αρκετές εβδομάδες, εξάντλησε τον πληθυσμό, και καθώς στο οθωμανικό στρατόπεδο ακούγονταν φήμες για πιθανή άφιξη πολυάριθμου χριστιανικού στόλου από τη Δύση, ο σουλτάνος έβαλε τα δυνατά του για την κατάληψη της πόλης.

Στις 21 Μαΐου, έστειλε πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη ζητώντας την παράδοση της πόλης:

.......υποσχόταν να επιτρέψει στον αυτοκράτορα και σε όσους το επιθυμούσαν να φύγουν μαζί με τα υπάρχοντά τους και πρότεινε στον Κωνσταντίνο να γίνει ηγεμόνας της Πελοποννήσου. Επίσης, εγγυόταν για την ασφάλεια και την περιουσία του πληθυσμού που θα παρέμενε στην πόλη. Αλλά ο Κωνσταντίνος δεν δέχτηκε τους όρους, δήλωσε: «Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοὶ δοῦναι οὔτ' ἐμὸν ἐστίν οὔτ' ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ• κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως άποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν» (Το να σου (παρα)δώσω την πόλη ούτε σε εμένα επαφίεται ούτε σε άλλον από τους κατοίκους της, διότι με κοινή απόφαση θα πεθάνουμε όλοι μας εκουσίως χωρίς να υπολογίσουμε τη ζωή μας) και στις 28 Μαΐου οργάνωσε ακολουθία στην Αγία Σοφία. Ήταν η τελευταία χριστιανική ακολουθία που έγινε στην περίφημη εκκλησία της πόλης. Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β’ μπήκε θριαμβευτής στις 29 Μαΐου - και παρότι επιθυμούσε να κάνει την Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσά του, την άλωση ακολούθησαν σφαγές και λεηλασίες. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, ο οικουμενικός πατριάρχης Αθανάσιος Β’, ο λόγιος Θεόφιλος Παλαιολόγος και ο τελευταίος κυβερνήτης της πόλης Δημήτριος Παλαιολόγος Μετοχίτης. Πολλοί σοφοί διέφυγαν στη Δύση.

Η Ορθόδοξη Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε να υφίσταται και στη θέση της αναπτύχθηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η πρωτεύουσα της οποίας μεταφέρθηκε από την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούπολη την οποία οι Τούρκοι μετονόμασαν Κονσταντινιγιέ. Το όνομα «Ιστάνμπουλ» προέκυψε αργότερα από τον συνδυασμό των δύο γλωσσών (από τη φράση εις την πόλιν) και παρέμεινε έδρα της Αυτοκρατορίας μέχρι την οριστική κατάλυσή της, το 1922. Απόρροια της Άλωσης ήταν η αδυσώπητη εδαφική προώθηση των Τούρκων στην Βόρεια Αφρική και στην Κεντρική Ευρώπη. Στα τέλη του 17ου αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της και απείλησε ακόμα και τη Βιέννη.

Ο τελευταίος Αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

Σε αυτόν ανήκουν και οι ανατριχιαστικές περιγραφές των τελευταίων στιγμών της Πόλης:

«Ύστερα οι εχθροί ανέβηκαν σωρηδόν στα τείχη και διασκόρπισαν τους δικούς μας. Εγκατέλειψαν τα εξωτερικά τείχη και έμπαιναν από την πύλη καταπατώντας ο ένας τον άλλον. Αυτά γίνονταν όταν σηκώθηκε φωνή και από μέσα και από έξω και από τη μεριά του λιμανιού: Εάλω το φρούριον και τα στρατηγεία και τη σημαία άνωθεν εν τοις πύργοις έστησαν (οι Τούρκοι) και αυτή η κραυγή έτρεψε τους δικούς μας σε φυγή και ζωντάνεψε τους εχθρούς μας, οι οποίοι με ενθουσιασμό και με αλαλαγμούς, χωρίς πια κανένα φόβο, ανέβαιναν όλοι τους στα τείχη. (…) Έτσι οι εχθροί κυρίευσαν όλη την Πόλη στις 29 Μαΐου, ημέρα Τρίτη, τη δεύτερη ώρα της ημέρας, του έτους 6961 (1453). Οι Τούρκοι άρπαξαν και αιχμαλώτισαν όσους συναντούσαν μπροστά τους, εκείνους που προσπαθούσαν να αντισταθούν τους έσφαξαν. Και η γη σε μερικά μέρη δεν φαινόταν καθόλου από τους πολλούς νεκρούς».