8th Beyond Borders International Documentary Festival / 8ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου: Στην «άκρη του Αιγαίου» με συναρπαστικές ταινίες

Φλέγοντα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όπως η μετανάστευση, ο βίαιος ξεριζωμός και ο πόλεμος στην Ουκρανία, η βιοτεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και προσωπικές ιστορίες (τα λεγόμενα diary documentaries) είναι ορισμένες μόνο από τις θεματικές που αναδεικνύονται μέσα από τις ταινίες του 8ου Beyond Borders- Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου που επιστρέφει ανανεωμένο, γεμάτο δράσεις και πολύτιμες συνεργασίες, από τις 20 έως τις 27 Αυγούστου στην «άκρη του Αιγαίου», μετατρέποντας το πανέμορφο και ακριτικό Καστελλόριζο για 8η συνεχόμενη χρονιά σε ένα κινηματογραφικό και πολιτιστικό κέντρο διεθνούς εμβέλειας.

Μια εβδομάδα γεμάτη συναρπαστικές ταινίες από κάθε γωνιά της Γης, διαγωνιστικά τμήματα με παγκόσμιες και πανελλαδικές πρεμιέρες, κινηματογραφικά και καλλιτεχνικά εργαστήρια, masterclasses, αφιερώματα, Pitching Lab, συζητήσεις, παράλληλες εκδηλώσεις, εικαστικά, βιβλίο, μουσική, γεύση και χορό. Μια εβδομάδα, όπου το Καστελλόριζο θα γίνει τόπος συνάντησης κορυφαίων επαγγελματιών της παγκόσμιας κινηματογραφικής βιομηχανίας, ανερχόμενων κινηματογραφιστών, σπουδαστών και σινεφίλ κοινού, καθώς και αφετηρία για μεγάλα κινηματογραφικά ταξίδια πέρα από τα σύνορα.

«Το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου, όπως κάθε χρόνο, αλλά φέτος ακόμα περισσότερο, έχει έναν έντονο διεθνή χαρακτήρα. Είναι εντυπωσιακό πώς σπουδαίοι άνθρωποι του κινηματογράφου και της ιστορίας απ' όλον τον κόσμο, έχουν αγκαλιάσει το φεστιβάλ και το ακριτικό Καστελλόριζο γίνεται με την αφορμή αυτή, το κέντρο της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Παράλληλα προσπαθούμε να εμπλέξουμε όσο δυνατόν περισσότερο τους ντόπιους, ενήλικες και παιδιά, στη διαδικασία αυτή» δηλώνει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Ειρήνη Σαρίογλου. 

Όπως επισημαίνει η ίδια, όλες οι προβολές και οι εκδηλώσεις είναι ανοικτές για όλους, υπάρχουν εργαστήρια τόσο κινηματογραφικά, όσο και δημιουργικά, καλλιτεχνικά, χειροτεχνίας, ακόμα και καθαρισμού του βυθού. «Με είχε εντυπωσιάσει το γεγονός ότι πέρυσι ένα παιδάκι ήρθε και μου είπε "Κυρία Ειρήνη, τώρα ξέρω ότι όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω ιστορικός"! Δεν μαθαίνουμε στα παιδιά μας να αγαπάνε την Ιστορία. Μάλλον το αντίθετο θα έλεγα. Ο τρόπος της σχολικής διδασκαλίας είναι τόσο στείρος που απομακρύνει τα παιδιά από αυτήν, καταλήγουν να την απεχθάνονται. Γι' αυτό κι εμείς στο Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών αναζητούμε πάντα δημιουργικούς και ευρηματικούς τρόπους ενασχόλησης με την Ιστορία. Ένας από αυτούς είναι και το φεστιβάλ Beyond Borders που ξεκίνησε πριν από 8 χρόνια, ακριβώς από αυτήν την ανάγκη και έχει βρει -με πολλή δουλειά, πείσμα αλλά και όρεξη! -, ευήκοα ώτα και υποστηρικτές διεθνώς, απλώνοντας έτσι τα φτερά του όλο και πιο ψηλά. H Ecrans des Mondes και ο Michel Noll είναι σταθερός συνεργάτης μας, η FIPRESCI, το Phoenix και το ZDF, είναι μαζί μας και ενισχύουν τα βραβεία ανοίγοντας δρόμους για τους δημιουργούς. Δημιουργήσαμε ξεχωριστό διαγωνιστικό τμήμα για τις ταινίες μικρού μήκους και έχουμε επίσης δημιουργήσει φέτος με πρωτοβουλία μας ένα δίκτυο από κινηματογραφικές σχολές και ακαδημίες παγκοσμίως, σπουδαστές των οποίων θα είναι μαζί μας στο Καστελλόριζο. Παράλληλα με θεσμούς, όπως το Critics' corner, το κινηματογραφικό εργαστήρι Beyond Storytelling, τα masterclasses και βεβαίως το Pitching Lab, οι νεότεροι έχουν ακόμα περισσότερες ευκαιρίες να αποκτήσουν περισσότερες γνώσεις, να συνδιαλλαγούν με σημαντικούς ανθρώπους του χώρου από την Ελλάδα και το εξωτερικό και να αναδείξουν τις ιδέες ή τις δουλειές τους. Ως προς το περιεχόμενο του φεστιβάλ, φέτος, μέσα από μια αυστηρή επιλογή από τους ανθρώπους των προκριματικών μας επιτροπών μέσα από 900 περίπου ταινίες, έχουμε την τιμή και τη χαρά να φιλοξενούμε εξαιρετικές ταινίες απ' όλον τον κόσμο, πολλές από τις οποίες σε πανελλήνια, διεθνή ή παγκόσμια πρεμιέρα και άλλες, οι οποίες έχουν ξεχωρίσει σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ» προσθέτει.

Ακολουθούν δώδεκα ταινίες που ξεχωρίσαμε από το φετινό πρόγραμμα:

-«Uncanny me» της Katharina Pethke, Γερμανία, 2022 45', (Ελληνική Πρεμιέρα)

Η Lale κλωνοποιείται εικονικά! Τώρα που η πραγματικότητά μας εξελίσσεται ούτως ή άλλως σε μια οθόνη κυρίως, η Lale βλέπει μια ρεαλιστική ευκαιρία να κάνει τον ψηφιακό της κλώνο να εργάζεται αντί για εκείνη. Η πραγματική Lale θα μπορούσε να ασχοληθεί με κάτι διαφορετικό, θα είχε επιτέλους τη δυνατότητα να κάνει ένα διάλειμμα από τη βελτιστοποίηση του εαυτού της. Έτσι, βάζει τον φίλο της Vinzent να αντιγράψει το σώμα της και να τη μιμηθεί σε τρισδιάστατη απεικόνιση. Το αποτέλεσμα είναι μια ψηφιακή Lale που γελάει, κοιτάζει, περπατάει και μιλάει σαν την πραγματική Lale. Η μόνη διαφορά είναι ότι αυτή η άλλη Lale δεν γερνάει, δουλεύει ασταμάτητα και δεν πεινάει ποτέ. Σταδιακά, οι γραμμές μεταξύ του φυσικού και του εικονικού κόσμου γίνονται δυσδιάκριτες. Δεν μπορεί κανείς πλέον να εμπιστευτεί το μάτι: ποια είναι η πραγματική Lale, ποια είναι το avatar της; Και άραγε αυτή η εικονική κλωνοποίηση φέρνει πραγματικά την πολυαναμενόμενη ελευθερία για τη Lale στην πραγματική ζωή;

-«The hidden children of colonization» του Dominique Regueme, Γαλλία - Βέλγιο, 2022, 58' (Ελληνική Πρεμιέρα)

Κατά τη διάρκεια του βελγικού αποικισμού στο Κονγκό, τη Ρουάντα και το Μπουρούντι, πολλές χιλιάδες πολυφυλετικά παιδιά υπήρξαν θύματα στοχευμένου διαχωρισμού: απομακρύνθηκαν βίαια  από τις οικογένειές τους, τοποθετήθηκαν σε ειδικά οικοτροφεία και στη συνέχεια εξορίστηκαν στο Βέλγιο, την παραμονή της ανεξαρτησίας. Αυτή η ταινία αφηγείται την ιστορία πολλών από εκείνα τα παιδιά: Εξήντα χρόνια μετά τα γεγονότα, αυτοί οι μάρτυρες κοιτάζουν τώρα πίσω στο παρελθόν τους, ψάχνοντας να βρουν τις ρίζες τους, ακόμη και να γιατρέψουν πληγές της παιδικής τους ηλικίας.

-«Scenes with My Father» της Biserka Šuran, Ολλανδία, 2022, 47'(Ελληνική Πρεμιέρα)

Στο «Scenes with My Father», η κινηματογραφίστρια Biserka Šuran πηγαίνει τον πατέρα της σε ένα ταξίδι πίσω στη μνήμη, όπου αναβιώνει σκηνές από τη χώρα γέννησής τους, την πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι αναμνήσεις αντανακλώνται σε κινηματογραφικά ντεκόρ στα οποία συζητούν για την εθνικότητα, την ταυτότητα, την αγάπη, τα όνειρα και για όσα πράγματα μετανιώνουν. Ερωτικά γράμματα, αρχειακό υλικό και ανέκδοτο υλικό από μέλη της οικογένειας δίνουν στο κοινό μια εικόνα για τις δοκιμασίες και τα βάσανα που βίωσε η οικογένεια, όταν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Αυτό το συμβολικό οδικό ταξίδι λειτουργεί θεραπευτικά στις πληγές του παρελθόντος, καθώς η σκηνοθέτρια και κόρη Biserka δημιουργεί χώρο για να συσχετιστεί με την εμπειρία του πατέρα της και τις αναπόφευκτες επιλογές. 

-«Radji» των Georg Götmark & John Erling Utsi, Βέλγιο-Νορβηγία-Σουηδία-Κροατία-Λιθουανία, 2021, 70' (Ελληνική Πρεμιέρα)

Στο βορειότερο τμήμα της Σουηδίας και της Νορβηγίας, μια σύγκρουση για τη γη και τα σύνορα φαίνεται να διαρκεί για πάντα. Οι Simon και Beatrice Marainen και τα τρία τους παιδιά αποτελούν μέρος μιας γηγενούς ημινομαδικής κοινότητας βοσκών ταράνδων, η οποία παραδοσιακά πάντα κυκλοφορούσαν ελεύθεροι στη βόρεια Σκανδιναβία, ακολουθώντας τη φυσική κίνηση των κοπαδιών τους. Αλλά σήμερα, ο εθνικισμός, η γραφειοκρατία και η πολιτική αποτελούν απειλή κατά του παραδοσιακού τρόπου ζωής τους.

-«We Will Not Fade Away» της Alisa Kovalenko, Ουκρανία-Γαλλία-Πολωνία-ΗΠΑ, 2023, 100'  (Διεθνές διαγωνιστικό μεγάλου και μεσαίου μήκους)

Στο φαινομενικά ζοφερό περιβάλλον του πολέμου, πέντε έφηβοι αρχίζουν να σκέφτονται σοβαρά το μέλλον τους. Η ενέργεια, ο ενθουσιασμός και οι ελπίδες τους τούς επιτρέπουν να ζήσουν στον απόλυτο βαθμό τις τελευταίες χρυσές ώρες της παιδικής τους ηλικίας, παρά τις αντίξοες συνθήκες. Τα μέλη αυτού του ευφάνταστου συγκροτήματος ονειροπόλων ζωγραφίζουν, φωτογραφίζουν ή φαντασιώνονται την καριέρα του ηθοποιού ή το να γίνουν ο επόμενος Έλον Μασκ. Επαναστατούν, ιππεύουν τα κύματα της περιπέτειας, περπατούν σε ναρκοπέδια και κάνουν ηλιοθεραπεία δίπλα σε μια τοπική λίμνη. Ονειρεύονται να ξεφύγουν όχι μόνο από τον πόλεμο, αλλά και - όπως όλοι οι έφηβοι στον κόσμο- από την ανία μιας μικρής πόλης. Τότε, απροσδόκητα, εμφανίζεται η ευκαιρία για να ξεκινήσουν ένα ταξίδι μέχρι το Νεπάλ. Θα γίνει πραγματικότητα το όνειρό τους να κατακτήσουν τον κόσμο;

Η βραβευμένη σκηνοθέτρια από το Κίεβο, Alisa Kovalenko μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, έφυγε από την αίθουσα μοντάζ της ταινίας και εντάχθηκε σε μια εθελοντική μονάδα των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων (AFU). Πολέμησε στα χαρακώματα για τέσσερις μήνες πριν επιστρέψει για να ολοκληρώσει το «We Will Not Fade Away» το οποίο έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Berlinale Generation 2023.

-«Φύλλα καπνού» των Στάθη Γαλαζούλα και Ελίζας Καβαλαράκη, Ελλάδα, 2023, 39' (Διεθνές διαγωνιστικό μεγάλου και μεσαίου μήκους)

Γυναίκες καπνεργάτριες, πρόσφυγες δεύτερης γενιάς και οι ίδιες, ανατρέχουν στις εργατικές τους μνήμες από τις καπναποθήκες του Αγρινίου. Παράλληλα, η καπνεργάτρια Παρθένα Δεσποινίδου επισκέπτεται την εμβληματική καπναποθήκη Παπαστράτου προσπαθώντας να ανασυστήσει τον χώρο που κάποτε ήταν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα καπνοπαραγωγής του 20ού αιώνα.

-«What Remains on the Way» των Jakob Krese και Danilo Do Carmo, Γερμανία-Βραζιλία-Μεξικό 2021, 93' (Διεθνές διαγωνιστικό μεγάλου και μεσαίου μήκους)

Το «What Remains on the Way» αφηγείται την ιστορία της Lilian και των τεσσάρων παιδιών της καθώς μεταναστεύουν σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Η οικογένεια φεύγει από τη Γουατεμάλα, συμμετέχοντας σε ένα καραβάνι με χιλιάδες άλλα άτομα που προσπαθούν να φτάσουν στα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ. Καθώς είναι ανύπαντρη μητέρα, αυτή είναι η καλύτερη ευκαιρία της Lilian να κάνει το επικίνδυνο ταξίδι.

-«Roofless Dreams» του Σωτήρη Δανέζη, Ελλάδα, 2022, 83' 

Το «Roofless Dreams» στρέφει το βλέμμα μας σε εκείνους που προσπερνάμε βιαστικά, σε ανθρώπους που κάποτε είχαν δουλειά, σπίτι, οικογένεια, φίλους και μία μέρα τα έχασαν όλα. Το ντοκιμαντέρ του Σωτήρη Δανέζη, που υλοποιήθηκε με την υποστήριξη του «ΤΙΜΑ» Κοινωφελούς Ιδρύματος, καταγράφει επί δεκατρείς μήνες τις ιστορίες πέντε πρωταγωνιστών της επιβίωσης, οι οποίοι ζουν στον δρόμο ή υπό την απειλή της αστεγίας και εστιάζει στις προσπάθειες της ΑΜΚΕ Emfasis να τους στηρίξει κάτω από αντίξοες συνθήκες. 

-«Will you look at me?» του Shuli Huang, Κίνα, 2022, 20' (μicro τμήμα)

Όταν ένας νεαρός Κινέζος σκηνοθέτης επιστρέφει στη γενέτειρά του προσπαθώντας να βρει τον εαυτό του, μια συζήτηση με τη μητέρα του, που έπρεπε να έχει γίνει εδώ και καιρό, βυθίζει τους δυο τους σε μια αναζήτηση αποδοχής και αγάπης.

-«Glimmer» του Ken Rischard, Λουξεμβούργο, 2022, 15', Ελληνική Πρεμιέρα (μicro τμήμα)

Η χαλυβουργία κάποτε στήριζε την οικονομία του Λουξεμβούργου. Μετά την κατάρρευση της βιομηχανίας, ό,τι απέμεινε από αυτήν ήταν έρημα, κολοσσιαία κτήρια και ζωές κατατρεγμένες από επικίνδυνες συνθήκες εργασίας. Ωστόσο, για πολλούς, αυτές οι επικίνδυνες δουλειές εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τον καθημερινό φάρο ελπίδας και οικονομικής ασφάλειας. Αυτή η εξαιρετική ταινία έχει γυριστεί στη μνήμη της εργασίας πίσω από τους τέσσερις τοίχους των εργοστασίων, καταγράφοντας με τρόπο «memento mori» τον εξαφανισμένο κόσμο των βιομηχανικών εργατών.

-«Audrey Napanangka» της Penelope McDonald, Αυστραλία 2022, 84'(Διεθνής Πρεμιέρα)

Η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας Warlpiri, της Audrey και του ταξιδιού της με τον Σικελό σύντροφό της Santo, ώστε να παραμείνουν μαζί με τα παιδιά που μεγαλώνουν, παρά τις πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Η Audrey μεταλαμπαδεύει τις πολιτιστικές της γνώσεις, τη γλώσσα και το δίκαιο στις ζωές όσων φροντίζει, διασφαλίζοντας επίσης ότι έχουν την εκπαίδευση για τον πολύπλοκο σημερινό κόσμο. Τα πλάνα από την καθημερινότητα αυτού του αποφασισμένου ζευγαριού, που τραβήχτηκαν σε μια περίοδο μεγαλύτερη από 10 χρόνια στην Mbantua (Alice Springs) και στις πατρίδες των Warlpiri της Audrey, παρέχουν μοναδικές πληροφορίες για μια οικογένεια στην Αυστραλία του σήμερα.

-«Underdog» της Mariëtte Faber, Ολλανδία, 2022, 71' (Διεθνής Πρεμιέρα)

Η κτηνίατρος Esther van Neerbos αφιερώνει κάθε λεπτό του ελεύθερου χρόνου της στην αναζήτηση ανθρώπων που έχουν χαθεί. Με τα εκπαιδευμένα σκυλιά της μπορεί να δώσει τέλος στην αβεβαιότητα όσων μένουν πίσω. Όμως ο ζήλος της την βάζει σε μπελάδες με τις αρχές, οι οποίες δυσχεραίνουν και καθιστούν περίπλοκη την αναζήτηση πολιτών.