International Law / «Υπαρξιακό ζήτημα για την Ελλάδα το Διεθνές Δίκαιο» - Το άσυλο, το άρθρο 15 & η κρίση με τη Λιβύη

O Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες Λευτέρης Παπαγιαννάκης, σχολιάζει την αναστολή ασύλου και τονίζει ότι η τήρηση των διεθνών κανόνων, είναι ζήτημα ηθικής τάξης για τους πολίτες της χώρας

Τη δυνατότητα προσωρινής αναστολής ορισμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων σε περιόδους έκτακτης ανάγκης, όπως πόλεμος ή εθνική κρίση, προβλέπει το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Προϋπόθεση για την εφαρμογή του άρθρου είναι η έκτακτη αυτή ανάγκη να είναι επίσημα αναγνωρισμένη και αιτιολογημένη. Η κυβέρνηση επικαλέστηκε το συγκεκριμένο άρθρο ως νομική βάση για την εισαγωγή και ψήφιση της πρόσφατης τροπολογίας που αφορά το μεταναστευτικό και προβλέπει την αναστολή της εξέτασης αιτήσεων ασύλου σε περιοχές όπου θεωρείται ότι υφίσταται αυξημένη πίεση.

Την Παρασκευή (11/07), έπειτα από μία θυελλώδη συνεδρίαση, η Βουλή υπερψήφισε την τροπολογία που προβλέπει τρίμηνη αναστολή στην υποβολή αιτήσεων ασύλου για τους μετανάστες που εισέρχονται στην Ελλάδα με πλοιάρια από τη βόρεια Αφρική. Σύμφωνα με το κείμενο, οι μετανάστες που θα συλλαμβάνονται να εισέρχονται στη χώρα, θα επιστρέφονται, χωρίς καταγραφή, στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής. Συνολικά 177 βουλευτές ψήφισαν «ναι», 74 «όχι», ενώ 42 «παρών» ενώ νωρίτερα, καταψηφίστηκε από την πλειοψηφία η ένσταση αντισυνταγματικότητας, την οποία κατέθεσε η Πλεύση Ελευθερίας. Κατά τη συνεδρίαση, ο Θάνος Πλεύρης επέμεινε στα περί «εισβολής» μεταναστών από τη Λιβύη, επαναλαμβάνοντας τη θέση της κυβέρνησης «να αποτρέψει την είσοδο παράτυπων μεταναστών» στη χώρα.

Ίσως ο νέος υπουργός μετανάστευσης να έχει κάθε λόγο να νιώθει εκνευρισμένος μετά το διπλωματικό φιάσκο με την ελληνική αποστολή με τον ίδιο επικεφαλής στη Βεγγάζη, έδρα του στρατάρχη Χάφταρ. Τα μέλη της ελληνικής αποστολής χαρακτηρίστηκαν «Personae non gratae» (σ.σ. ανεπιθύμητοι) από την κυβέρνηση Χάφταρ, καθώς πριν τη Βεγγάζη είχαν επισκεφτεί την Τρίπολη, που εξακολουθεί να αποτελεί την επίσημα αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης. Η κίνηση αυτή προκάλεσε ένταση και αναστάτωση στις ήδη «δύσκολες» ελληνολιβυκές σχέσεις με αιχμή το μεταναστευτικό. Ταυτόχρονα, η παρουσία ελληνικών πολεμικών πλοίων στην περιοχή αύξησε την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ οι ροές προς τα ελληνικά νησιά και την Κρήτη αυξήθηκαν, προκαλώντας πίεση στις τοπικές κοινωνίες και τις υποδομές.

«Η δικαιολογία του αιφνιδιασμού δεν μπορεί να στέκει για μία κυβέρνηση έξι ετών»

Βρισκόμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης; Για τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη, Διευθυντή του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, η τροπολογία, «παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο - το είπε ο συνήγορος του πολίτη, ο επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα του συμβουλίου της Ευρώπης, η Υπάτη αρμοστεία του ΟΗΕ. Αυτό δεν αντιδέχεται καμιά συζήτηση».

Ο ίδιος, επισημαίνει πως, «η δικαιολογία “είμαστε απροετοίμαστοι, αιφνιδιαστήκαμε”, για μία κυβέρνηση έξι ετών η οποία έχει δει τι έγινε το 2015, έχει βιώσει την εμπειρία του 2020 και ξέρει τι γίνεται στην Κρήτη από το 2023, δεν μπορεί να στέκει- ούτε πολιτικά, ούτε διαχειριστικά, με κανέναν τρόπο. Και ο τρόπος που το επικαλείται η κυβέρνηση, όμως, είναι εξαιρετικά προβληματικός.  Στην εισηγητική έκθεση της τροπολογίας αναφέρεται το άρθρο 15 της ευρωπαΐκής σύμβασης. Δεν προκύπτει από πουθενά αυτό που επικαλείται η κυβέρνηση».

Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης βάζει στη συζήτηση για την τροπολογία και όλη την γεωπολιτική «αναστάτωση» που επικρατεί στην περιοχή.

Όπως λέει, «είναι σημαντικό ότι πίσω -ή και μπροστά- από την ιστορία, βρίσκεται η ιστορία με την Λιβύη. Είναι μία περιοχή ειδικού ενδιαφέροντος για την Ελλάδα, λόγω του τουρκολιβυκού συμφώνου. Ο Χάφταρ είχε πει ότι θα παίξει με εμάς και τώρα παίζει με τους τούρκους. Και, τελικά, η αποστολή που πήγε (στη Βεγγάλη) έφαγε μία φάπα που ακούστηκε μέχρι την Ανταρκτική.  Ένας επίτροπος και τρεις υπουργοί ξαφνικά βρέθηκαν να απολογούνται σε έναν πολέμαρχο τον οποίο δεν έχουμε καν αναγνωρίσει. Και αυτό είναι το πρόβλημα. Άρα πίσω από την ιστορία με το προσφυγικό, υπάρχει και ένα γεωστρατηγικό / γεωπολιτικό του οποίου δεν υποτιμώ τη σημασία προφανώς, αλλά καλό είναι να το έχουμε κι αυτό στο μυαλό μας. Είναι, άρα, ένα ευρύτερο και πολύ πιο πολύπλοκο ζήτημα. Στείλαμε τις φρεγάτες για να του στείλουμε ένα μήνυμα και εκείνος μάς έστειλε περισσότερο κόσμο. Και μετά εμείς αναγκαστήκαμε να παραβιάσουμε το Διεθνές Δίκαιο και να απαντήσουμε. Αυτό είναι περίπου το σχήμα που προκύπτει».

«Αυτό που εμένα με εκπλήσσει ακόμα και δεν έχω καταλάβει, είναι ότι ο πρωθυπουργός την Παρασκευή (11/07) στη Bild βγαίνει και λέει ότι “πήραμε σκληρά μέτρα, όπως η αναστολή εξέτασης αιτημάτων ασύλου”», υπογραμμίζει ο ίδιος για να προσθέσει πως, «δεν κάνουμε αυτό όμως, αναστέλλουμε το άσυλο, που είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Δεν υπάρχουν αιτήματα ασύλου, δεν υπάρχει καν άσυλο. Άρα γιατί λέει ότι αναστείλαμε την εξέταση αιτημάτων ασύλου;

Δεν καταλαβαίνω γιατί επιμένει να το λέει -ή δεν ξέρει, ή δεν του το έχουν εξηγήσει καλά, ή λέει ψέματα. Δεν υποτιμώ καθόλου την πολιτική του ευφυία- άσχετα με την όποια πολιτική διαφωνία, ο πρωθυπουργός έχει αποδείξει πολλές φορές ότι, στο ζήτημα της επικοινωνίας είναι πάρα - πάρα πολύ προσεκτικός. Δεν πέφτει σε λάθη και έχει και έναν τεράστιο μηχανισμό που ελέγχει το αφήγημα.

Εδώ υπάρχει ένα ζήτημα.

Αλλά εντάξει, όταν απαντηθεί ελπίζω να καταλάβω και εγώ γιατί επιμένει να μιλάει γι’ αυτό. Να θυμίσω ότι κάναμε το ίδιο πράγμα στον Έβρο το 2020. Κάναμε αναστολή του ασύλου, έγιναν ίδιου τύπου καταγγελίες και υπάρχει μια υπόθεση που είναι στο ευρωπαϊκό δικαστήριο που δεν έχει αποφασίσει ακόμα.

Θα δούμε, θεωρώ ότι η Ελλάδα θα καταδικαστεί για παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, αλλά να μην προκαταλαμβάνω».

«Το Διεθνές Δίκαιο υπαρξιακό ζήτημα για την Ελλάδα»

Και αν η χώρα μας καταδικαστεί; Επικαλούμενος πάντα το Διεθνές Δίκαιο ο Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, εξηγεί πως, «θα είναι μία ηθική καταδίκη, δεν υπάρχει κάτι άλλο μπορεί να γίνει. Ή αν είναι ένα άτομο το οποίο προσφεύγει, μπορεί να πάρει και μία αποζημίωση», ωστόσο επισημαίνει ότι, η τήρηση των διεθνών κανόνων, είναι ζήτημα ηθικής τάξης. «Έχει να κάνει - και τώρα μιλάω για τους πολίτες και την κοινωνία- με το εάν εμάς μας αρέσει να ζούμε σε μία χώρα η οποία καταδικάζεται από το ευρωπαϊκό δικαστήριο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι ηθικής τάξεως τα ζητήματα Διεθνούς Δικαίου αλλά, όπως βλέπετε και από την ρητορική, φαίνεται ότι το Διεθνές Δίκαιο ενοχλεί και άρα είναι κάτι το οποίο θα μπορούσαμε να σκεφτούμε να αποφύγουμε. Να βγούμε από τις συνθήκες; Αυτή για μένα είναι μία πολύ επικίνδυνη συζήτηση. Ναι, αυτές οι συζητήσεις γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο αυτή την περίοδο, αλλά η Ελλάδα επικαλείται το Διεθνές Δίκαιο συνέχεια, είναι υπαρξιακό το ζήτημα της Ελλάδας. Υπάρχουμε χάρη στο Διεθνές Δίκαιο».

«Όταν εφαρμοστεί το σύμφωνο μετανάστευσης θα φέρει τη χώρα σε ακόμα πιο δύσκολη θέση»

Ο ίδιος δε διστάζει να χαρακτηρίσει ακροδεξιά την πολιτική της κυβέρνησης στο προσφυγικό. «Η κυβέρνηση επιβεβαιώνει την ακροδεξιά στροφή αλλά πρέπει να πούμε ότι αυτές οι πολιτικές εφαρμόζονται εδώ και αρκετό καιρό, αλλά δε λέγονται, δεν υπάρχει ρητή αναφορά».

Αναφερόμενος στον προηγούμενο υπουργό μετανάστευσης, τονίζει πως, «ως υπουργός, αυτό που έκανε ο Μάκης Βορίδης ήταν να απελευθερώσει τη ρητορική, δηλαδή τις λέξεις, σε αυτό που γίνεται.

Να προσθέσω ότι, πριν τις εκλογές του 2019, η κυβέρνηση έλεγε ότι θα κάνει αυτό που κάνει τώρα, με εντάσεις. Μετά τον Έβρο, τον Μάρτιο του 2020, απελευθερώθηκε.

Ο Βορίδης και ο Πλεύρης βάζουν λέξεις στις πράξεις και τις υποστηρίζουν πολιτικά. Είναι αυτό που λέμε για την εξωτερική πολιτική, ότι πολλές φορές γίνονται πράγματα που δε λέγονται και λέγονται πράγματα που δε γίνονται. Είμαστε σε μία περίοδο που η κυβέρνηση λέει και κάνει αυτά που λέει και κάνει. Το οποίο είναι πολύ σημαντικό και για τις κοινωνικές συνθήκες και ως πολιτικό αφήγημα. Προσωπικά θεωρώ ότι η τοποθέτηση του Βορίδη στο υπουργείο την εποχή που έγινε συνδέεται και με τη γνώση της κυβέρνησης ότι οι συνθήκες αλλάζουν.

Ο Βορίδης μπήκε με 1000 και θυμίζω ότι από εκείνη την εποχή άλλαξε στάση η Γερμανία. Νομίζω ότι όλα αυτά η κυβέρνηση τα υπολόγιζε. Είχε, δηλαδή, κάνει μία ανάλυση και έλεγε ότι “θα αλλάξουν τα κόζια, πρέπει να σκληρύνουμε κι εμείς τη στάση μας για να μπορούμε να σταθούμε στο παιχνίδι”.

Ο Βορίδης, επομένως, μπήκε “γκαζωμένος”, ήξερε ότι έπρεπε να πει σκληρά πράγματα για να τραβήξει την προσοχή από την αλλαγή πολιτικής, η οποία φέρνει την Ελλάδα σε πραγματικά πολύ δύσκολη θέση. Και νομίζω ότι, το σύμφωνο μετανάστευσης όταν θα εφαρμοστεί, θα την φέρει σε ακόμα πιο δύσκολη θέση. Θα βρεθούμε πιεσμένοι και από μέσα και από έξω, κατά τη γνώμη μου. Παρόλο που η κυβέρνηση θεωρεί το σύμφωνο μεγάλη της επιτυχία -που πολιτικά ως διαπραγμάτευση είναι- σε εφαρμοσμένη πολιτική είναι αποτυχία. Αλλά αυτό μένει να το δούμε. Άρα υπάρχει μία συνέχεια, η κυβέρνηση πόνταρε στο ότι ο Βορίδης θα μείνει και θα συνεχίσει τη δουλειά του. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ τους έβαλε μία ντρίμπλα. Η μόνη λογική επιλογή που θα επιβεβαίωνε ήταν ο Πλεύρης.

Δεν είναι τυχαίο ότι αντιπολίτευση στην κυβέρνηση αυτή τη στιγμή κάνουν ο Καιρίδης, ο Αβραμόπουλος και η Βούλτεψη. Είναι αστείο να το συζητάμε».

«Αδιανόητη η τοποθέτηση Ανδρουλάκη - Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει συμβάλλει σε αυτό που γίνεται σήμερα»

Μιλώντας για την αντιπολίτευση, ο ίδιος επιρρίπτει ευθύνες και προσωπικά στον Νίκο Ανδρουλάκη, αλλά και στον ΣΥΡΙΖΑ καθώς, όπως λέει, έστρωσε το «κόκκινο χαλί» για την πολιτική της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, κατά την περίοδο 2015 – 2019.

«Η τοποθέτηση Ανδρουλάκη με το “παρών” και με τον “υβριδικό πόλεμο”, είναι αδιανόητη. Προσωπικά, αλλά και αισθανόμενος κοντά σε έναν ευρύτερο χώρο θεωρώ την τοποθέτηση του αδιανόητη. Είναι μία τοποθέτηση τοπικιστική, είναι Κρητικός και μιλάει στην Κρήτη. Το αντιλαμβάνομαι αλλά διαφωνώ εντελώς.

Επίσης η τοποθέτηση Φάμελλου είναι “πετάω τη μπάλα στην εξέδρα”.

Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έχει συμβάλλει σε αυτό που γίνεται σήμερα.

Το κόκκινο χαλί για την πολιτική της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας το έχει στρώσει ο ΣΥΡΙΖΑ, είτε το ήθελε, είτε δεν το ήθελε. Εγώ δεν θεωρώ ότι το ήθελε, βρέθηκε σε μία πραγματικότητα δύσκολη.

Όμως το έστρωσε το χαλί και πρέπει να το παραδεχτεί και να πει, “παιδιά ναι, την πατήσαμε”», τονίζει, ωστόσο καταλήγει πως, «ταυτόχρονα, όμως, αυτό βάζει την κυβέρνηση σε μία θέση να μην μπορεί να πει ότι δεν ήξερε. Ήξερε πάρα πολύ καλά. Δεν μπορεί να λέει το 2025 ότι αιφνιδιάστηκε. Κανονικά έπρεπε να δέχεται πυρ ομαδόν από όλα τα κόμματα».